Hortus Ludi
fotograaf: Maarten van Apeldoorn
Hortus Ludi is opgenomen in het Architectuur Jaarboek 2023/2024
Winnaar Architectuurprijs Nijmegen vakjuryprijs 2024
Longlist ARC24 Architectuur Award
Longlist Dezeen Awards 2024
Nominatie Nationale Houtbouwprijs 2024
opdrachtgever en bouwer: Dura Vermeer Bouw Zuid B.V.
partners: Eco+Bouw, Visietech, Bureau Stadsnatuur, Buro Bouwfysica en Buro Lubbers
opgeleverd: 2023
locatie: Nijmegen
type: Woningbouw (11 woningen)
oppervlakte: 3448 m²
duurzame thema’s:
Volledig houten woningen in Nijmegen
Hortus Ludi is een duurzaam en natuurinclusief project waarbij sociale duurzaamheid een grote rol speelt. De realisatie in hout, hergebruik van materiaal in het poortgebouw én de toevoeging van groene daken zorgt voor een bijzonder en unieke duurzame uitstraling waardoor vanaf eind 2022 iedere passant opmerkt dat er iets bijzonders is gerealiseerd in Nijmegen. Dit project is door ons ontworpen in samenwerking met Dura Vermeer, Eco+Bouw, Visietech, Buro Bouwfysica en Bureau Stadsnatuur.
Extra duurzame én circulaire dimensie
Op de plek waar een oud schoolgebouw stond, staan nu twee volledig houten woongebouwen met 11 bijzonder duurzame woningen, grenzend aan een gezamenlijke kloostertuin. De poort is het gezamenlijke entreegebouw en wordt grotendeels opgebouwd uit hergebruikte materialen. Zo wordt een extra duurzame én circulaire dimensie aan het project toegevoegd. Door één entreegebouw te maken aan de Dobbelmannweg voor alle woningen, creëren we een community die ruimte met elkaar deelt en gebruikt. Hortus Ludi is volledig uit CLT hout (Cross Laminated Timber) opgericht en is mede daardoor een uniek project in Nijmegen.
“De bouw in Nederland staat voor een enorme opgave om de C02 uitstoot te reduceren en daar hebben we materialen voor nodig die CO2 opslaan. Dus houten wanden, houten vloeren en houten daken. Hortus Ludi is wat mij betreft 1 van de belangrijkste toonbeelden in Nederland van hoe dat eruit zou kunnen zien.”
Rijksbouwmeester Francesco Veenstra in VPRO Tegenlicht
De ordening en afmetingen van de nieuwe volumes zijn gebaseerd op de korrelgrootte van de bestaande kloostergebouwen en daarnaast interpreteert het ontwerp op eigentijdse wijze de monumentale gevels. De houten volumes verschillen in materiaalgebruik van de bakstenen monumentale gebouwen, maar de compositie van de gevel is wel gebaseerd op de verhoudingen, raamopeningen en dakkapellen van het naastgelegen gebouw. Ook de ritmiek van de horizontale lijnen door de spekbanden bij de gebouwen in het ensemble zijn in een moderne interpretatie teruggebracht in de detaillering van de houten gevels van Hortus Ludi.
“Dit project dient als een inspirerend voorbeeld voor de realisatie van houtbouw, met slimme ontwerpkeuzes zoals het spiegelen van de woningen en het integreren van natuurinclusieve maatregelen zoals nestkasten en groendaken.”
Fragment, juryrapport Architectuurprijs Nijmegen 2024
“Hoe mooi is het om te kunnen bouwen met een positieve impact voor bewoners, de omgeving én het klimaat. Dát is de echte opgave als het gaat om bouwen met oog voor de toekomst, bouwen met een positieve impact!”, aldus Robert-Paul Jansen, ontwikkelmanager bij Dura Vermeer.
De mens en natuur staan centraal
In het ontwerp van Hortus Ludi hebben wij gekeken naar de mensen die uiteindelijk op deze plek gaan wonen. De woningen liggen allemaal aan de gezamenlijke kloostertuin. Door deze te delen hebben toekomstige bewoners veel meer ruimte. In de kloostertuin komen o.a. bloemen- en kruiden pluktuinen, een kruidentuin en een moestuin. Een gedeelde werkplaats zorgt ervoor dat mensen in contact komen om te klussen of zaken te repareren. Bewoners kunnen ervoor kiezen om op de eigen veranda te gaan zitten of samen met medebewoners een kop koffie te drinken op een van de vele zitplekken in de tuin. Er is ook een gedeelde plek waar men samen kan eten of waar bewoners een verjaardag kunnen vieren. De inrichting, het gebruik en het onderhoud van de tuin wordt in co-creatie met de toekomstige bewoners vormgegeven. Hiermee creëren we een gedeelde verantwoordelijkheid en kunnen de bewoners hun eigen wensen en behoeften kwijt.
Bijzonder hoge GPR Score
Om overzichtelijk te maken wat bouwen met hout nu concreet voor gevolgen heeft, heeft Bureau Bouwfysica GPR-berekeningen uitgevoerd. De ambitie om op alle punten een 8 of hoger te score is ruimschoots gehaald. Daarnaast levert Hortus Ludi een besparing van 76.551 kg CO2-uitstoot per woning ten opzichte van gelijke traditioneel gebouwde woningen. Dit staat gelijk aan de CO2 die je uitstoot als je 209 rondjes (19 per woning) om de aarde rijdt met een personenauto.
Natuurinclusief ontwerp
In het ontwerp van Hortus Ludi zijn alle facetten van duurzaamheid verwerkt. Bureau Stadsnatuur heeft onderzocht welke vogels en zoogdieren aanwezig zijn in het gebied en welke maatregelen wij moeten nemen om de diversiteit te verrijken. Dit is slechts één van de ecologische aspecten waar wij naar gekeken hebben. In de geornamenteerde dakrand zijn 127 vogel- en vleermuisnestkasten geïntegreerd.
IN HET NIEUWS: Bekijk hier (vanaf 06:00 min) Hortus Ludi als voorbeeld voor natuurinclusief bouwen bij NPO Goedemorgen Nederland — uitzending 12 maart 2024
Video: Met dank aan Architectuur Centrum Nijmegen (Filmmakers Niek & Nena)
Winnaar Architectuurprijs Nijmegen 2024
We zijn geweldig trots dat we deze waardering krijgen van de vakjury van Architectuur Centrum Nijmegen:
‘Dit bouwproject valt op door zijn prachtige detaillering en de heerlijke woningen die het herbergt. De harmonie met het naastgelegen kloostergebouw zorgt voor een mooie ritmiek, zowel architectonisch als landschappelijk. Het geheel straalt een ontspannen en vrolijke sfeer uit, wat het een feestelijk karakter geeft. De teruglegging van het gebouw aan de Dobbelmannweg, is stedenbouwkundig sterk, en het nieuwe poortgebouw met muur, maakt een mooie verwijzing naar de bestaande en oude kloostermuur.
Dit project dient als een inspirerend voorbeeld voor de realisatie van houtbouw, met slimme ontwerpkeuzes zoals het spiegelen van de woningen en het integreren van natuurinclusieve maatregelen zoals nestkasten en groendaken. Hierdoor ontstaat een architectonische beeldtaal, die verder gaat dan een ‘houten’ schil om de woning. Er is veel aandacht voor detaillering, de overgang privé-openbaar en de doorwerking van het hout in het interieur.
Het poortgebouw is gebaseerd op hergebruik, wat bijdraagt aan de duurzaamheid van het project. De jury uit lof voor het ontwerp voor de collectieve buitenruimte door Buro Lubbers: een ontspannen, mooi en eenvoudig ontwerp met prachtig ingepaste bestaande bomen dat ook veel ruimte laat aan de input van bewoners. Deze buitenruimte maakt het project helemaal af.Opvallend is de keuze om minder woningen te realiseren, dan het programma voorschrijft. Dit maakt de woningen beschikbaar voor een selecte groep. Tegelijk is hier een gedurfde keuze gemaakt om niet zoals gebruikelijk bij woningen van deze waarde en voor deze doelgroep, ruimte te reserveren voor eigen parkeervoorzieningen of afgeschermde tuinen maar is er gekozen voor het bouwen van een collectief, inclusief een gezamenlijke ruimte voor entree, fietsenstallingen en ontmoeting.
De woningen zelf hebben een kleine buitenruimte. Deze gedurfde keuzes blijken goed uit te pakken voor het collectief en de wijk en dragen bij aan de voorbeeldfunctie voor Nijmegen en verder, op het gebied van houtbouw en collectieve woonvormen. De jury spreekt de hoop uit dat de lessen die geleerd zijn bij realisatie van dit project ook meegenomen worden door gemeente en opdrachtgever naar woningen die beschikbaar zijn voor een bredere doelgroep.’Juryrapport Architectuurprijs Nijmegen